Zeytin

Kahvaltı sofralarımızın olmazsa olmazı olan zeytin var bugünkü yazımızda. Zeytin ağacının özellikleri, nerelerde yetiştiği, faydaları ve yetiştiriciliği konularına değineceğiz. Var mısınız bu bitkiyi daha yakından tanımaya?

Tıpkı leylak, kurtbağrı, yasemin ve dişbudak bitkileri gibi Oleaceae yani Zeytingiller familyasına ait bir bitkidir zeytin (Olea europaea). Boyu 10 metreye kadar çıkabilen, tüm mevsim yeşil kalan, sıcak iklimleri seven ve 1000 yıla kadar yaşayabilen uzun ömürlü bir ağaçtır. Meyvesinde bol miktarda omega yağ asitleri, vitamin ve protein bulunur. Çiçekleri beyaz renkli ve hoş görünümlü olup, bahar aylarında ortaya çıkar.

Ülkemiz zeytin bakımından çok zengin bir ülkedir. 100’e yakın zeytin ağacı türü bulunmaktadır. Bunlardan en bilinenleri ise Ayvalık, Gemlik, Hurma ve Eşek zeytini ağaçlarıdır. Ülkemizin zeytin üretiminde dünya çapında 4. sırada yer aldığını da söylemeden geçmek olmaz. Başta Ege bölgesi olmak üzere, Güney Marmara ve Akdeniz bölgelerinde çokça yetiştiriciliği yapılır zeytinin. Özelikle Aydın ilimiz ve çevresindeki zeytinler verimli ağaçlardan elde edilir ve oldukça kalitelidir. Bu bölgelerde yapılan zeytinyağı ticari anlamda oldukça değerlidir.

Zeytinin Tarihçesi

Gelin şimdi bu güzel ağacın dünya tarihindeki yerinden bahsedelim. Zeytin ağacının tarihi Nuh tufanına kadar dayanan, çok eski bir tarihe sahiptir. İlk bulguları takriben 39.000 yıl öncesine dayanır diyebiliriz. Rivayete göre Nuh (a.s.) dünya hayatının düzene girip girmediğini anlamak için bir güvercin gönderir. Güvercin ise ağzında bir zeytin dalı ile geri döner. Bu durum da barışın sağlandığının, huzurun ve düzenin geldiğinin kanıtı sayılır. O günden beri zeytin dalı ve ağacı barışın sembolü olarak bilinir.

Yine başka bir efsaneye göre, zeytin yetiştiriciliğinin ilk insanlarla birlikte başladığı kabul edilmektedir. Hatta zeytinin bütün ağaçların ilki olduğu kabul edilir. Zeytinin insanlık tarihindeki önemine tüm kutsal kitaplarda ve efsanelerde yer verilmektedir. Klasik mitolojide her tanrıya belirli bir ağaç atfedilir. Bu atıflar incelendiğinde anlam yüklü oldukları ve ona karşılık gelen ağacın tanrının kimliği ile yakın ilişkili olduğu görülür.

Zeytin efsaneleri anlatmakla bitmez. Diğer bir efsaneye göre ise savaşçılar tarafından korunan bir ağaçtır. M.Ö.480’deki Pers işgalinde Akropolis ile birlikte yakılır. İşgalden sonra Akropolis yıkıntıları arasında kalan zeytin ağacı filizlenir ve yeniden canlanır. Sürgünleri ise tüm Yunanistan’a ekilir. Bu nedenle de bütün zeytin ağaçlarını Athena’nın yarattığına inanılır.

Zeytinin Faydaları

A, D, E, K vitaminleri, protein ve omega yağ asitleri içeren zeytinin sağlığa faydaları çoktur.

• İçeriğindeki yoğun E vitamini ve antioksidan maddeler sayesinde bağırsak, mide, pankreas ve prostat kanserine karşı korur.
• Kalp ve damar sağlığı için faydalıdır. Kalp rahatsızlıklarından korur.
• Sindirim sistemi için faydalıdır. Hazmı kolaylaştırır. Bağırsakların çalışmasını düzenleyerek kabızlığı önler.
• İçerdiği D vitamini sayesinde kemik ve diş gelişimine katkı sağlar.
• İçerisindeki ‘oleuropein’ maddesinin hücre yenileyici özelliği vardır. Bu sayede de hücreleri yenileyerek yaşlanmayı geciktirir.
• Zeytinyağı cilt sağlığı için kullanılabilir ve çok faydalıdır. Kuruma, pul pul dökülme ve kaşıntı gibi sorunlara iyi gelir. Cildi nemlendirir ve besler.
• Zeytin ve zeytinyağı aşırı tuzlu olmadığı sürece, tansiyonun dengelenmesini sağlar.

Zeytin Yetiştiriciliği

Zeytin ağacı fidanların dikilmesi ile yetiştirilir. Kullanılacak fidanların güvenilir ve sağlıklı olduğuna dikkat edilmelidir. Bir ya da iki yaşında olan fidanlar bahçeye daha iyi uyum sağlayacaktır. Bu nedenle bu yaşlardaki fidanlar tercih edilmelidir. Eğer daha yaşlı fidan dikmek zorunda kalınırsa köklerde dedeleşme olup olmadığına bakılmalı, eğer böyle bir sorun vara dikimden önce mutlaka kök budaması da yapılmalıdır. Toprak dikimden önce mutlaka derince işlenmelidir.

Zeytin fidanlarının Ekim-Mart ayları arasında dikilmesi uygun olacaktır. Toprağın donuk olmamasına dikkat edilmelidir. Çukurun dip kısmına potasyum ve fosforlu gübreler ile hayvan gübresi karıştırılarak koyulur. Fidan çukurun ortasına yerleştirilir. Derinlik yaklaşık 10 cm kadar olmalıdır. Kenarlar toprak ile doldurulur ve çevresine çanak yapılır. Ardından da can suyu verilir. Bakımı için özen gösterildiği takdirde fidan büyüyüp gelişecektir.

Zeytin Ağacı Bakımı

Zeytin ağacının bakımı oldukça zahmetsizdir. Her yıl ocak ve mart ayları arası yapılacak olan gübreleme verimliliği artırır. Kurak yaz dönemlerinde düzenli olarak yapılan sulama da zeytin verimini artıracaktır. En ideal yöntem damlama ile sulamadır. Ağaçları korumak için her yıl bordo bulamacı uygulaması yapılmalıdır. Bordo bulamacı dediğimiz şey ise kireçli ve ilaçlı sudur. Ağacın verimini artırmak ve gelişimine katkı sağlamak için budama da önemli bir husustur. Hasattan sonra ise, ağaç dipleri çapalanmalı ve havalandırılmalıdır. Bakımına özen gösterildiği takdirde, baharın sonuna doğru ağaçta tam çiçeklenme görülebilir.