Şifa deposu olarak adlandırabileceğimiz karayemiş meyvesi var bugünkü yazımızda. Tanımayan ve bilmeyenler için önce özelliklerinden, sonra mucizevi faydalarından ve yetiştirilmesinden söz edeceğiz. Gelin şimdi daha yakından tanıyalım bu bitkiyi.
Tıpkı şeftali, çilek, gül ve armut gibi Rosaceae yani Gülgiller familyasına ait bir bitkidir. Dökülmeyen parlak yeşil renkli yaprakları ve hoş kokulu beyaz renkli çiçekleri ile dikkatleri üzerine çeker. Meyveleri zeytin biçiminde, tek çekirdekli ve suludur. Mayhoş bir tada sahip olan bu meyveler, olgunlaştığında yaklaşık 10 mm boyunda ve siyaha yakın bir renkte olur. Yaklaşık 20 tane çeşidi olan karayemiş bitkisinin (Prunus laurocerasus) meyvesi alacalı renkte olanları da vardır. Bitkiye ülkemizde değişik yöresel adlar verilir. Bunlar arasında en yaygın olarak kullanılan ‘’Taflan’’dır. Bunun dışında özellikle Ordu’nun doğusunda ‘’Gürcü kirazı”,‘’Laz kirazı’’,‘’Laz üzümü’’,‘’Laz yemişi’’; Giresun’da ‘’Tanal’’ gibi isimler ile de anılır.
Araştırmalar sonucunda karayemiş meyvesinin içerisinde potasyum, sodyum, magnezyum, kalsiyum, bakır, çinko, demir ve mangan mineralleri ile yüksek oranda antioksidan maddeler olduğu tespit edilmiştir.
Gelelim bu kıymetli ve şifalı bitkinin nerelerde yetiştiğine. Karayemiş bitkisi, Güneybatı Asya ve Güneydoğu Avrupa’ da doğal olarak yetişir. Ülkemizde ise Trabzon, Rize, Ordu, Giresun ve Artvin illerinde yüksek rakımlı dağlık alanlarda kendiliğinden yetişir.
Karayemiş Çeşitleri
Karayemiş bitkisinin önemli 8 çeşidi vardır. Bu türler ve belirgin özellikleri aşağıda yer almaktadır.
- Prunus angustifolia: Yaprakları ince ve şerit biçimlidir.
- Prunus caucasica: Koyu yeşil yapraklıdır.
- Prunus colchica: Bol miktarda çiçekleri vardır.
- Prunus herbergii: Koyu yeşil yapraklıdır.
- Prunus otto: Gelişimi oldukça yavaştır.
- Prunus schipkaensis: Anavatanı Bulgaristan’dır. Kış mevsimine ve soğuğa karşı dayanıklıdır. Bol çiçeklidir.
- Prunus pyramidalis: Tepe kısmı dar olan, piramidi andıran bir şekildedir.
- Prunus zabeliana: Kent iklimine dayanıklıdır. Sarkık formlu bir türdür.
Karayemiş Faydaları
Yüksek oranda antioksidan içeren karayemiş tam anlamıyla bir şifa deposudur. Gelin şimdi faydaları nelermiş bir göz atalım.
- Sindirim sistemi rahatsızlıkları için çok faydalıdır. Hazmı kolaylaştırır, bağırsakların çalışmasını düzenler. Özellikle ülser hastalığı için bu meyveden aç karna birkaç adet yemek tavsiye edilir.
- Taze yapraklarından elde edilen su öksürük ve bulantıya iyi gelir. Aynı zamanda spazm çözücüdür.
- Meyveler taze olarak yendiğinde böbrek sağlığı için faydalıdır. Özellikle taş düşürmeye yardımcı olur.
- Sigarayı bırakmak isteyenler için de karayemiş meyvesinin taze olarak tüketilmesi tavsiye edilir.
- Başta bronşit olmak üzere solunum yolu rahatsızlıkları için faydalıdır. Bunun için meyve çekirdekleri ezilip toz haline getirilir ve bal ile karıştırılarak tüketilir.
- Cilt sağlığı ve hastalıkları için de faydalı olan bir bitkidir. Özellikle sebep olduğu kaşıntı ve kızarıklık ile kabus haline gelen egzama rahatsızlığına iyi gelir. Meyveler sıkılarak elde edilen suyu cilde sürüldüğünde, kaşıntıyı dindirir.
- İçerdiği antioksidan maddeler sayesinde vücudu ultraviyole ışınlar, radyasyon, tarım ilaçları, katkı maddeleri, sigara, alkol ve egzoz dumanı gibi çevresel faktörlerin zararlı etkilerden korur. Hücrelerin yenilenmesini sağlar. Aynı zamanda çağımızın en yaygın hastalıkları olan Alzheimer ve kansere karşı koruyucu olarak görev alır.
- Karayemişin kurutulmuş meyveleri şekerin dengede kalmasına yardımcı olur. Bu nedenle de diyabet hastalarına bu meyvenin tüketilmesi tavsiye edilir.
Kareyemiş Yetiştirilmesi
Karayemiş bitkisini tohumla, kök sürgünleriyle, çelikle, aşıyla, doku kültürü ile ve daldırma yöntemiyle yetiştirmek mümkündür. En yaygın olarak kullanılan yöntemler çelikle ya da kök sürgünleri ile olandır. Sürgünler kullanılarak çoğaltma yönteminde, ana bitkinin alınan bir sürgün parçası bir kapta su içerisinde bekletilir. Sürgünün uç kısmında kök benzeri yapılar oluştuğunda dikime hazır hale geldiği anlaşılır. Daha sonra uygun bir saksıya dikilir ve bakımı yapılır.
Karayemiş Bakımı
İyi gelişme gösterebilmesi için tıpkı anavatanı olan Karadeniz bölgesinin kıyı kesimindeki gibi ılıman iklime ihtiyaç duyar karayemiş bitkisi. Güneş ışığı ve nem bitkinin bol meyve vermesi için çok önemlidir.
Bitkinin bulunduğu rakıma bağlı olmakla birlikte, genellikle şubat ve mart aylarında çiçekler görülmeye başlar. Bu nedenle de ilkbaharın geç donlarında zarar görebilmektedir. Bu olay bitkinin veriminin düşük olmasına neden olabilir. Havanın kirli ve sisli olması da bitkinin gelişimini olumsuz yönde etkiler.
Toprak seçimine gelecek olursak, hemen hemen her tür toprakta yetişebilen bir bitkidir karayemiş. İyi havalanmış ve derin topraklarda daha fazla ürün verir. Genel olarak derin, iyi havalanmış, nemli ve humuslu topraklar bitkinin gelişimi için en uygun topraklardır. Bunun yanı sıra taşlık ve kayalık arazilerde de yetişebilir. Ph yönünden bakıldığında asidik toprakları sevse de, kireçli topraklara da yetişebilir.
Bitkinin zarar görmüş kısımlarının ve etrafında çıkan yabancı otların budanması gerekir. Böylece bitkinin gelişimi olumlu yönde etkilenecektir. Karayemişin nemi sevdiğinden bahsetmiştik. Bu nedenle sulama konusuna özen gösterilmelidir. Toprağı sık sık kontrol edilmeli ve kuru kalmamasına dikkat edilmelidir.