Bitkiler alemindeki şifalı bitkilerden biri olan fesleğen (Ocimum basilicum); halk arasında ‘rahan’, ‘reyhanotu” ve ‘peslan’ adlarıyla da bilinen, keskin ve hoş kokusuyla her yerde kendini belli eden yemyeşil bir bitkidir. Aynı zamanda sağlığa çok faydalıdır. Gerek çayı gerekse kurutulmuş yapraklarından elde edilen baharat hali bizlerin vazgeçilmezidir. Gelin şimdi bu şifalı bitkiyi daha yakından tanıyalım.
Adaçayı, kekik, biberiye, lavanta ve nane gibi Lamiaceae (Labiatae) yani Ballıbabagiller familyasına mensup olan fesleğen; genellikle ılıman bölgelerde yetişir. Boyu ortalama 30-50 cm olup tek yıllık otsu bir bitkidir. Oval şekilli yaprakları koyu yeşil, yaz aylarında açan çiçekleri ise beyaz ya da pembemsi renktedir. Tüketildiğinde birçok faydası olan tohumları ise kahverengi olup yuvarlak şekillidir.
Tropik bölgelerde doğal olarak yayılış gösteren fesleğen, ülkemizde süs bitkisi olarak da yetiştirilir. Asıl kökeni tam olarak bilinmese de, Hindistan’a ait olduğu düşünülür. Yaklaşık 5000 yıldır tarımı yapıldığından, günümüzde tüm dünyaya yayılmıştır.
Fesleğen Faydaları
Birçok insan fesleğeni daha çok yemeklerinde baharat olarak kullanır. Ve yine birçoğumuzun fesleğenin faydaları hakkında bilgisi yoktur. Şimdi hep beraber çayının, tohumunun ve yapraklarının sağlığa faydalarına birlikte bakalım.
- Fesleğenin çayı iyi bir idrar söktürücüdür. Bu özelliği nedeniyle böbrekteki toksinlerden kurtulmamızı sağlar. İçerisinde iltihap önleyici bileşikler bulunduğundan, idrar yolu enfeksiyonunu da tedavi edici özelliği vardır.
- Bitki solunum sistemi için de oldukça faydalıdır. Solunum yollarındaki birçok zararlı maddeyi ve mikropları temizleyerek, solunum sistemini güçlendirir. Ayrıca öksürüğe iyi gelir ve iyi bir balgam söktürücüdür. Bu nedenle astım ve bronşit hastalığına iyi gelir.
- Fesleğen çayı stres önleyicidir; hem fiziksel hem de zihinsel olarak rahatlatma özelliği vardır. Stres hormonu olarak bilinen kortizolün aşırı salgılanmasını engeller.
- Antibakteriyel olduğu için ağız içinde bakterilerin çoğalmasına engel olur. Diş eti iltihabını tedavi eder, ağız içini temizler ve ağız kokusunu giderir.
- Fesleğen kullanılarak yapılan losyonlar ile saç derisine masaj yapıldığında, saç kökleri güçlenir ve saçlar daha çabuk uzar.
- Sindirim sistemi için de doğal bir ilaçtır fesleğenin çayı. Hazımsızlığa, karın ağrısı ve gaz problemine iyi gelir. Mide pH’ını düzenlediği ve fazla asit oluşumunu engellediği için özellikle hazımsızlık için bire birdir.
- Fesleğenin içerisinde yüksek oranda yer alan K vitamini, günlük ihtiyacın %27’sini karşılar. Kanın pıhtılaşmasında ve kemik gelişiminde önemli bir yere sahip olan K vitamini, vücutta görülebilecek kanamaları engeller ve kemikleri güçlendirir.
Bizler için bu kadar faydası olan fesleğen için sivrisineklerin kabusudur desek yeridir. Doğal bir sinek savardır kendisi. Bu nedenle özellikle yazın evinde ya da bahçesinde fesleğen yetiştirenler bu sayede sivrisineklerden korunmuş olurlar.
Fesleğenin Zararları
Fesleğenin genel olarak bir zararı bulunmaz, fakat aşırı tüketimi sonucu bazı rahatsızlıklar ve yan etkiler oluşabilir. Bu nedenle bilinçli ve doğru tüketilmesi gerekir. Her hamile için olmasa da kimi hamileler için sakıncalı olabilir. Bu nedenle eğer hamileyseniz, çayını tüketmeden önce bir doktora danışmanız gerekmektedir.
Fesleğen Çayı
Bu kadar yararından söz etmişken, fesleğenin çayını nasıl yapacağımızdan bahsetmezsek olmaz. 25-30 gr taze fesleğen yaprağını dört bardak kaynar suya atıp 10 dk demlenmeye bırakmak yeterli olacaktır. Herhangi bir rahatsızlığınız yoksa, hazırladığınız çayı günde iki bardak içebilirsiniz.
Fesleğenin Çoğaltılması
Fesleğenin çoğaltılması genellikle tohumla ya da vejetatif olarak çelikle yapılır. İlkbahar mevsiminin başlarında fesleğen tohumları ekilir ve güneş alan bir yere koyulur. Ara ara hava alması için bitkiyi balkona çıkarmak faydalı olacaktır.
Çelikle çoğaltılması ise yaz başı ya da yaz sonu yapılır. Bitkinin bir dalı kesilir ve kesilen dal direkt olarak toprağa dikilir. Toprağın altında kalan kısımda yaprakların olmamasına dikkat edilmelidir. Dikim işleminden hemen sonra sulama yapılmalıdır.
Fesleğen Yetiştirilmesi ve Bakımı
‘’Peki bu fesleğen nasıl yetiştirilir? ‘’ dediğinizi duyar gibiyim. Bakalım nasılmış fesleğenin yetiştiriciliği. Güneşi çok seven bir bitki olan fesleğen rüzgara da ihtiyaç duyar. Bu nedenle ara ara balkona çıkarılması ya da pencere önüne konulması doğru olacaktır. Fesleğenin karanlık ortamda çürüyebileceğini de söylemeden geçmeyelim.
Aşırı suya ihtiyaç duymayan bir bitki olduğundan haftada 1-2 defa sulanması yeterli olur. Bunun yanı sıra toprağı kontrol edilmeli ve kuru kalmamasına özen gösterilmelidir. Yapraklarının sararmaya başlaması fazla sulandığının, yapraklarının kuruması ise susuz kaldığının işaretidir. Sulama yapılırken özellikle yapraklara su değmemesine özen gösterilmelidir.
Fesleğenin toprağı suyu kolayca geçirmeli ve mineral bakımından zengin olmalıdır. Bu nedenle toprağına doğal humus karıştırmak faydalı olacaktır. Bitkinin güçlü olması için makasla boyunluğu kısaltılmalı, yani budanmalıdır. Düzenli ve sağlıklı büyüme için yapraklarının üst kısımları kesilir. Böylelikle bitkinin gürleşmesi de sağlanmış olur.
Son olarak fesleğenin domatesle olan dostluğundan bahsedelim. Fesleğen bitkisi, domatese zarar veren böcekleri keskin ve güçlü kokusu ile yok eder. Bu özelliği nedeniyle domates ve fesleğeni yan yana dikebilirsiniz.