Potansiyel kullanım alanlarına ve bilinen faydalarına rağmen, henüz hak ettiği ilgiyi göremeyen ve ihmal edilmiş bir tür olan alıç (Crataegus) ağacından bahsedeceğiz bugün. Önce bu bitkiyi tanımakla başlayalım yazımıza. Sonrasında alıcın faydaları, bakımı ve yetiştiriciliği hakkında bildiklerimizi anlatacağız.
Alıç, Rosaceae yani Gülgiller familyasına ait bir bitki olup, halk arasında ‘yemişen’ ya da ‘akdiken’ isimleriyle de bilinir. Böğürtlen, çilek, gül, badem, ayva, kiraz ve süs eriği gibi hayatımızda çok önemli bir yere sahip olan bitkilerle de yakın akrabadır.
Alıç yapraklarını döken, dikenli çalı ya da ağaçsı bir bitkidir. ‘Akdiken’ denmesinin sebebi bu dikenli yapısıdır. İlkbaharda açan çiçekleri beyazdır. Meyvelerinin rengi türe göre değişiklik gösterir. Kırmızı, sarı, mor ya da siyah renkli olabilir. Tadı ise hafif mayhoştur. Görüntüsü ise muşmulaya benzer. Kuzey Amerika, Avrupa, Batı Asya ve Kuzey Afrika’da yayılış gösterir. Ülkemizde ise yaklaşık 16 türü olup, daha çok ormanların içinde, yamaçlarda ve dağlık alanlarda kendiliğinden yetişir.
Peki, tıbbi bir bitki olduğundan oldukça kıymetli olan alıç bitkisini hangi şekillerde kullanabilir ve nasıl faydalanabiliriz? Bitkinin taze ya da kuru haldeki meyveleri yenebilir. Bunun dışında marmelat ya da reçeli de yapılır. Çiçekleri ise çay yapılarak tüketilir. Bir de sirke yapılır alıçtan.
Eylül- Ekim aylarında pazarlarda yerini alır bu meyveler. Minik ve renkli halleriyle dikkatleri üzerine çeker. Çiçeklerini ve kurumuş haldeki meyvelerini ise aktarlarda bulmanız mümkündür. Neredeyse her kısmından yararlanabileceğiniz bu bitkiyi tüketmediğiniz her an sağlığınız için büyük bir kayıptır. Şimdi bu şifalı bitkinin faydalarını ayrıntılı olarak öğrenelim.
Alıç Faydaları
Alıç bitkisi, içerisinde bulunan flavonoidler ve antioksidan maddeler sayesinde kalp ve damar sağlığı için çok faydalıdır. Antioksidan maddeler kalp ve damarlarda plak oluşumunu engeller. Damar tıkanıklığının önüne geçer. Kan akışını artırarak kan dolaşımını hızlandırır. Kalp ritmini düzenler. Göğüs ağrılarına iyi gelir. Tabii alıcın faydaları bunlarla bitmiyor.
- İçerdiği antioksidan, C vitamini ve yararlı maddeler sayesinde vücuttaki zararlı maddelerin dışarı atılmasını sağlar. Bağışıklık sistemini güçlendirerek, vücut direncini artırır.
- Sindirim sistemi rahatsızlıklarından olan kabızlık, hazımsızlık ve şişkinlik tedavisinde kullanılır. Mayhoş tadı sayesinde midenin çalışmasını düzenler ve sindirimi kolaylaştırır.
- Yüksek tansiyonu dengelemek için meyvesini tüketmek oldukça faydalıdır.
- Stres, yorgunluk ve bitkinlik için meyveleri tüketilebilir. Vücudu zinde tutar. Uykusuzluğa iyi gelir. Sedatif etkisi vardır, yani rahatlatıcı özelliktedir.
- LDL denilen kötü kolesterolü düşürerek, karaciğer sağlığını korumaya yardım eder.
- Alıç bitkisinin meyvesi bayanların üreme sağlığı için de çok faydalıdır. Yumurtaların erken yaşlanmasını önler ve verimini artırır.
- Bağırsaklarda parazit olarak yaşayan ve vücudumuza zarar veren solucanların düşürülmesine yardım eder.
- Sinir sistemi ve beyin sağlığını korumaya yardımcı olur. Beynin çalışmasını olumlu yönde etkileyerek, hafızayı güçlendirir.
Alıç Zararları
Alıç bitkisinin sağlığa faydalarının çok olmasına karşın, yabani olarak yetiştiğinden zehirli türlerinin olabileceğini de unutmamak gerekir. Bu nedenle olabildiğince dikkatli, bilinçli ve doğru tüketilmelidir. Çeşitli yan etkilerin oluşmasına neden olabileceğinden aşırı miktarda tüketilmemelidir. Hamile bayanlar ve kronik rahatsızlığı olanlar için kullanımı tavsiye edilmez. Ayrıntılı bilgi için doktora danışmanız uygun olacaktır.
Alıç Çayı
Meyveleri, pazarlarda özellikle çocuklara hitaben ipe dizilmiş olarak satılan alıç bitkisinin çiçekleri tamamen açmadan, meyveleri ise sonbaharda toplanıp kurutularak kullanılır. Bu bitkinin çayını yapmak da oldukça basittir.
Bir tatlı kaşığı ince kıyılmış yaprak, çiçek ve meyve karışımı kaynamış bir bardak suyla haşlanır. 10 dakika bekletildikten sonra süzülür. Balla tatlandırıldığında ve azcık limon sıkıldığında etkisi daha da artar. Bu şekilde hazırlanan çay günde 2 bardak kadar içilebilir. Eğer şeker hastaları tüketecekse tatlandırma yapmamaya dikkat etmelidir.
Alıç Yetiştiriciliği
Alıç içerdiği zengin besin içerikleri ile sağlığa faydalı olmasının yanı sıra, kırsal ve kentsel peyzajda da kullanılan önemli bitkilerdendir. Ülkemizde genellikle ormanlarda, yamaçlarda, dağlık yerlerde ve çalıların içinde kendiliğinden yetişir. Bu nedenle de hem şifalı hem de yabani bitki kategorisine girer. Meyveleriyle kendine hayran bırakan alıç bitkisini bahçede ya da evinizde yetiştirmek de mümkündür.
İklim ve toprak konusunda seçici olmadığından hemen hemen her ortamda rahatlıkla yetiştirilebilir. Sert bir kabuğu olan tohumları ile çoğalır. Tohumların çimlenme engeliyle karşılaşmaması için bazı işlemler yapılmalıdır. Önce tohumlar zımparalanır, sonra yaklaşık 6 ay kadar soğuklama yöntemi uygulanır. Son olarak gibberellik asit denilen büyümeyi sağlayan madde ile muamele edilir. Sulama gelişim döneminde çok önemlidir. Sonraki evrelerde bahçede yetiştirenler için yağmur suları yeterli olur. Bitkinin meyveleri sonbaharda toplanır ve tohumlar çıkartılır. Ekimlerde beşli çizgi ekimi uygulanır ve metrekareye 100-200 gr arası tohum ekilir.
Diğer bir yöntemde ise meyveler yeni olgunlaşmaya başladığı dönemde toplanıp hiç bekletilmeden ekilmeleri ve doğal ortamda katlanmaları şeklindedir. Bu durumda da çoğu kez başarılı sonuç alınır. Tohumlar yaklaşık 10-15 mm derinliğe ekilir. Ağaçlandırma çalışmalarında 1 yaşında olan fidanlar kullanılır. Dikkat edilmesi gereken önemli bir konu da fidanları memeli pas hastalığına karşı korumaktır. Bunun için çimlenmeyi takiben aralıklı olarak ilaçlama yapılmalıdır.