Karahindiba bitkisi (Taraxacum officinale), Asteraceae (Compositae) yani Papatyagiller familyasına ait bir türdür. Aynı zamanda ayçiçeği (Helianthus), papatya (Anthemis) ve krizantem ile de aynı aileye mensuptur. Bahar aylarında yol kenarlarında, çayırlıklarda ve mesire alanlarında gördüğümüz kendiliğinden yetişen bir bitkidir. Bu şekilde kendiliğinden yetişen bitkiler için ‘yabani bitki’ adı kullanılır. Sarı renkli çiçeklerine üflendiğinde havaya uçuşan tüyleri ile dikkatleri çeker ve hatta oyun malzemesi olur çocuklar için.
Etrafınızdaki en ufak bir toprak parçasında bile kolayca yetişebilen karahindiba, halk arasında ‘’aslandişi’’, ‘’keklikotu’’ ve ‘’radika’’ isimleriyle de bilinir. Eski zamanlarda Mısır ve Kıpçak Türkleri de bu bitkiye farklı isimler vermiş, ‘’katagan’’ ve ‘’saçratku’’ demiştir. Başta Asya, Avrupa, Afrika ve Amerika kıtalarında olmak üzere dünyanın her yerinde yaygın olarak yetişen çok yıllık otsu bir bitkidir. Özellikle İtalya ve Fransa’da yetiştiriciliği yapılır. Ülkemizde ise bütün bölgelerde yetişme özelliği vardır; yeşilliğin olduğu her yerde, evlerin bahçesinde ve yol kenarlarında sık rastlanır. Taracaxum cinsi toplamda 100 civarında tür içerir ve ülkemizde bu türlerden 49 tane bulunur. Şimdi karahindibayı biraz daha yakından tanıyalım.
Boyu 30 cm’ye kadar çıkabilen bitkinin yaprakları rozet şeklinde ve dişlidir. Halk arasında aslandişi denmesinin sebebi de budur. Çiçekleri ise sarı renklidir. İlk bakışta tek bir çiçek gibi görünse de aslında çok sayıda minik çiçeklerden oluşur. Ve sonbaharda da tüylü yapıdaki bir meyve kümesine döner. Bitkinin kökü ise oldukça dayanıklı olan ve toprağın derinliklerine kadar inen kazık kök şeklindedir. Kökünün içinde kengel denilen acı süt (lateks) vardır. Bu lateks maddesinden kauçuk elde edilir. Üflendiğinde ya da rüzgâr yardımıyla etrafa yayılan tohumları ile çoğalır. Karahindiba bitkisi besin içeriği bakımından da oldukça zengindir. İçerisinde C vitamini, potasyum, demir, çinko, magnezyum, fosfor ve kalsiyum bulunur. Aynı zamanda A vitaminine dönüşen beta karoten kaynağıdır. Barındırdığı bu maddeler sayesinde alternatif tıpta da kullanılan bir bitkidir. Gelin şimdi de karahindiba bitkisinin yararlarını inceleyelim.
Karahindiba Faydaları
Karahindiba bitkisinin kökleri, yaprakları ve çiçekleri birçok hastalığa şifadır. Kökleri çiğ olarak yenilebilir ya da isteğe bağlı olarak kurutulup çayı da yapılabilir.
- Tıpkı ısırgan otu gibi kan temizleyici özelliği vardır. Çünkü kandaki oksijen miktarını artırır. Bu sayede de ciltte oluşan akne ve sivilcelerin tedavisine yardımcı olur. Egzama rahatsızlığına iyi gelir.
- İçerdiği yoğun C vitamini sayesinde vücut direncini artırır ve bağışıklık sistemini güçlendirir. Bu nedenle özellikle kışın tüketmek hastalıklara karşı korunmayı sağlayacaktır.
- Diüretik özelliği sayesinde sık idrara çıkararak vücuttaki zararlı maddelerin dışarı atılmasını sağlar. Yani bir nevi temizlik yapar vücutta. Aynı zamanda böbrek ve karaciğer fonksiyonlarını düzenler.
- Bitkinin kökleri antiviral özelliktedir. Virüslerle savaşarak çeşitli enfeksiyonların tedavisine yardımcı olur.
- Karahindiba’nın sindirim sistemi üzerine de olumlu etkileri vardır. Çay halinde tüketildiğinde hazmı kolaylaştırır. Şişkinlik ve gaz problemine iyi gelir.
- İçerdiği inulin maddesi sayesinde kandaki glikoz seviyesini dengeler.
- Günümüzde sık rastlanılan psikolojik rahatsızlıklardan olan depresyon için faydalıdır. Sinirleri gevşeterek rahatlamayı sağlar. Aynı zamanda stresle mücadeleyi kolaylaştırır.
- Kadın hastalıkları için de faydalı bir bitkidir. Regl döneminde oluşan psikolojik etkileri azaltır. Bu dönemdeki stres ve sinirlilik haline iyi gelir. Aynı şekilde menopoz dönemindeki bayanlar için de faydalıdır.
- Karahindiba çayını düzenli olarak tüketmek kolesterol miktarını azaltır. Karaciğeri koruyarak oluşabilecek rahatsızlıkları engeller. Eğer bir hastalık var ise etkilerini azaltır.
Karahindiba Zararları
Bu bitki halk arasında ağırlıklı olarak çay şeklinde tüketilir. Birçok hastalığa faydası olan bu çay bazı kişilerde alerjik reaksiyonlara neden olabilir. Bu nedenle de dikkatli tüketilmesi gerekir. Hamile bayanlar ve kronik rahatsızlığı olanlar için kullanılması önerilmez. Unutmayalım ki; faydalı olan bitkiler yanlış ve bilinçsiz olarak kullanılırsa zararlı hale gelir. Bu nedenle herhangi bir bitki çayını kullanmadan önce doktora danışmayı ihmal etmeyiniz. Ayrıca herhangi bir bitki çayını günde bir su bardağından fazla tüketmeyiniz.
Karahindiba Çayı
Fazlasıyla bahsettik karahindiba çayından. Nasıl yapıldığını söylemeden geçmek olmaz. Gayet kolay bir şekilde yapabilirsiniz. Bir bardak kaynamış suyun içine kurutulmuş karahindiba kökünden 2 çay kaşığı kadar atın. 10 dakika demlenmeye bırakın ve ardından süzün. İşte çayınız hazır.
Bitkinin yeşil yapraklarını kullanarak da bu çayı yapmak mümkündür. Bir bardak sıcak suya, bir tutam yaprağı atın ve 10 dakika demlenmesini bekleyin. Daha sonra hazır olan çayınızı içebilirsiniz.
Karahindiba Yetiştiriciliği
Doğada yabani olarak kendiliğinden yetişen karahindiba, çeşitli etkenlerle etrafa yayılan uzun ve silindirik tohumları ile çoğalır. Hemen hemen her çeşit toprakta yetişebilir. Ancak kumlu ve tınlı topraklarda daha fazla verim alındığı gözlenmiştir. Sulama işlemine özen gösterilmeli, toprak kuru kalmamalıdır. Bitkinin çok ıslak yerleri sevmediğini de söylemeden geçmeyelim. Birinci yılın sonunda kök ve yaprakları oluşur, ikinci yıl ise çiçek açar. Nisan mayıs aylarında köküyle birlikte sökülür ve toprakları temizlenir. Gölgede ve havadar bir yerde özenle kurutulur. Daha sonra ince ince doğranarak hava almayan kaplarda saklanır. Bitkinin tümü şifalı olduğu için tamamını bu şekilde saklayabilirsiniz.