Kaktüs deyince aklımıza ilk önce diğer bitkilerden farklı görüntüsü ve dikenleri gelir. Sadece görüntüsü değil yapısı da diğer birçok bitkiden farklıdır. Kaktüs çok güçlü, zorluklara karşı dayanıklı ve insanlara da yararlı bir bitkidir. Gelin şimdi yakından tanıyalım kaktüsü.
Kaktüs, Cactaceae yani kaktüsgiller familyasına ait çok yıllık otsu ya da odunsu çiçekli bir bitkidir. Yaprakları pulsu veya dikensi şekildedir. Diken şeklinde olan yapraklar, bitkinin suyu daha verimli bir şekilde alması ve özümsemesini sağlar. Kaktüsün kökü ise tek parça halinde ve kuvvetli olup, toprağın derinliklerine kadar iner ve böylece su ve minerallere kolayca ulaşır. Gövde kaktüste neredeyse en kıymetli kısımdır, çünkü burada su depo eder. Bu sebeple gövde kalın tabakalı ve etli bir yapıya sahiptir. Depoladığı su, kaktüsün zor şartlarda susuzluğa karşı dayanıklı olmasını sağlar.
Bazı kaktüsler çiçek açarak muhteşem bir görüntü oluşturur. Çiçek açan kaktüs türlerinden bazıları ; Cereus (sarı çiçekli), Cleistocacti (kırmızı çiçekli) ve Coryphanthas (pembe çiçekli) idir. Bu türler ülkemizde de seralarda süs bitkisi olarak yetiştirilir.
Kaktüs evlerde, bahçelerde, iş yerlerinde ve hatta okullarda süs bitkisi olarak yetiştirilir. Bakımının kolay olması onu yetiştirmeye olan rağbeti artırmıştır. Aynı zamanda bazı yörelerde kaktüsün meyvesi de yenilir. Özellikle Amerika çöllerinde yayılış gösteren kaktüsgillerin yaklaşık 2000 türü vardır. Ülkemizde ise daha çok Akdeniz bölgesinde yetişir.
Kaktüs Faydaları
Kaktüs zor iklimlerde yaşayan ve güneş ışığının zarar vermediği bir bitki olduğundan, radyasyonu emerek etkisini azaltır. Bu nedenle televizyon, cep telefonu ve bilgisayar gibi elektronik cihazların yakınında bu bitkinin bulundurulması sağlık için faydalıdır.
- Yapılan araştırmalara göre kaktüsün yaprakları birçok hastalığa iyi gelir. Vücuttaki kolesterol ve trigliserit seviyesini düşürür. Aynı zamanda kandaki şeker oranını düşürür ve diyabet hastalığına iyi gelir.
- Kaktüsün yaprakları kesik, yara ve yanık tedavisinde de kullanılır. Ağrıyı ve şişliği azaltıcı etkisi vardır.
- Düşük kalorili ve lifli olduğu için yaprakları bazı bölgelerde kilo vermek için de tüketilir.
Kaktüs Zararları
Kaktüs doğal ortamda yetişmez ve yanlış tüketilirse zararlı olabilmektedir. Kan değerlerinde azalma, görme bozukluğu, baş ağrısı, kalp ritminde bozukluk gibi rahatsızlıklara sebep olabilir. Özellikle hamile bayanlar için uygun değildir. Yaprak ya da meyve kısmını tüketmeden önce mutlaka doktora danışılmalıdır.
Kaktüs Bakımı
Kaktüs gövdesinde su depo ettiği için susuzluğa dayanıklı bir bitkidir. Bu nedenle fazla su kaktüsün çürümesine neden olur. İlkbahar ve yaz aylarında suya daha çok ihtiyaç duyar. Nisan mayıs aylarında 15 günde bir, eylül ayında haftada bir sulanması yeterlidir. Bu şekilde sonbahar kış aylarında bitkinin sulaması azaltılır. Bitkinin suya olan ihtiyacı az olacağından spreyle sulamak yeterli olur. Çeşme suyundaki klor kaktüse zarar verdiğinden, içme suyu ya da dinlenmiş musluk suyu kullanılmalıdır. Sulamadan sonra saksının altındaki kapta biriken su, böceklenme ve kokuya neden olacağı için mutlaka dökülmelidir.
Kaktüs ve sukulent gibi gövdesinde su depo eden bitkiler az toprağa ihtiyaç duyar ve kumlu toprağı çok sever. Kaktüsün toprak değişimi 5-6 yılda bir bahar aylarında yapılmalıdır. Toprağı değiştirirken dikkat edilmesi gereken kısım, kaktüsün saksısının bir numara büyüğüne dikilmesidir.
Güneş ışığını seven bir bitki olduğu için, bitkiyi direk güneş ışığı alacak yerlere koymalıyız. Karanlıkta kalan bitki yapraklarını döker, sararır ve solar. Aynı zamanda bitki ne kadar ışık alıyorsa, o kadar su verilmelidir; yani az ışık alan bitkiye, az su verilmelidir. Sağlıklı gelişmesi için gübrelemeyi de ihmal etmemek gerekir ve mutlaka sıvı gübre kullanılmalıdır.
Eğer zamanla kaktüste kuruyan ve zarar gören kısımlar olursa bu kısımları kesebilirsiniz. Kesilen bölgenin içine hava girmesine engel olmak için, kesilen yerin üzeri soğuk silikon, mum ya da yakıcı olmayan başka maddelerle kapatılmalıdır. Kaktüsünüz cam kenarında ise zamanla tozlanacaktır. Toz güneş ışığını engelleyeceği için kaktüsün tozunu almayı unutmayalım. Yavaş büyüdüğü ve fazla bakım istemediği için başka bitkilerden gelen hastalıkları kapabilir. Gerekirse ilaçlama yapmayı ihmal etmemeliyiz.
Kaktüs Çoğaltma
Kaktüsü çoğaltmak için kökten ayırma, yapraktan çoğaltma ve aşılama yöntemleri kullanılabilir. Bunun için ilkbahar ve yaz aylarını tercih etmek daha uygun olacaktır. Örneğin; kaktüsü kökten ayırarak çoğaltırken, bitkinin kökünden çıkarak üst kısımlara uzanan ince kısımlar ayrılır. Bu ince kısımlar önce suda filizlendirilir ve sonra ufak bir saksıya dikilerek yeni bitkiler oluşturulur.
Kaktüs Yavrusunu Ayırma
Bitkinin çoğaltılma yöntemlerinden biri de ayırma yöntemidir. Buna bir bakıma yavrulama da diyebiliriz. Bu işlemin haziran-eylül aylarında yapılması uygun olur. Bitkinin alt kısmından çıkan yavru kaktüsler gövdeden ayrılır. İçerisinde kaktüs yetiştirmeye uygun toprak bulunan saksılara dikilir. Ve yavru kaktüslerimize iyi bakarsak yeni bitkilerimiz olur.
Bu yöntemi uygularken bitkinin zarar görmemesine özen gösterilmeli ve ayırma sonrası bakımına dikkat edilmelidir. Çünkü bakımı ihmal edildiği zaman hem yavrular hem de anaç bitki büyüme ve gelişim sağlayamayacaktır. Bakımı aksatılan bitkiler kuruma, solma veya hastalanma gibi sorunlar yaşayabilir. Böceklere karşı da ilaçlama konusu ihmal edilmemelidir.