Mor renkli ve diken şeklindeki çiçekleriyle dikkatleri çeken bir bitki olan deve dikeni (Silybum marianum) var bugünkü yazımızda. Bitkiler alemi içinde Compositae (Asteraceae) yani Papatyagiller familyasına ait bir ya da iki yıllık yabani bir bitkidir kendisi. Peki, neden bu ilginç isim verilmiş? Çünkü genellikle develerin yediği bir bitkidir ve bu nedenle bu adı almıştır. Halk arasında ‘meryemana dikeni’ ve ‘sütlü kengel’ isimleriyle de bilinir. Doğada kendiliğinden yetişen bu bitkiyi daha yakından tanımaya var mısınız?
Yaz aylarında açan morumsu renkteki çiçekleri ile tüm ilgiyi üzerine çeker demiştik deve dikeni için. Bu güzel çiçekler yaş haldeyken hoş bir kokuya sahip olur. Kuruduğunda ise bu koku kaybolur. Çiçeğinin alt kısmında yıldız şeklinde uzun, yeşil ve dikenli yapraklar bulunur. İnce ve çengelli yapıdaki otsu bir bitki olup, boyu 30 cm ile 1 metre arasında değişir. İçerisinde silymarin, albümin, agmatin, flavonit, histamin, reçine, tyramin ve uçucu yağ gibi önemli maddeler bulunur.
Daha çok yol kenarlarında, boş arazilerde ve taşlık alanlarda kendiliğinden yetişen deve dikeni; ayçiçeği, kasımpatı ve koyungözü bitkileriyle de yakın akrabadır. Dünyada genellikle Asya kıtasında rastlanırken, ülkemizde özellikle Akdeniz, Marmara ve Karadeniz bölgelerinde yetişir. Bol güneşi ve nemi sevdiğinden yazın kendini gösterir. Otsu bitkilerin içinde faydası en çok olan bitkidir desek yanlış olmaz deve dikeni için. Kökü yaprağı ve tohumundan yararlanılan deve dikeni bitkisi yemeklerde de rahatlıkla kullanılabilir. Aktarlarda rahatlıkla bulabileceğiniz bu bitki özellikle karaciğer için şifa kaynağıdır. Bunun yanında bel ağrısı ve halsizlik gibi rahatsızlıklara da iyi gelir. Tabii deve dikeninin faydaları bunlarla sınırlı değildir. Gelin daha detaylı öğrenelim şimdi.
Deve Dikeni Faydaları
Çay halinde tüketildiğinde kanser hastalığına karşı koruyucu etkisi vardır. Bu hastalığa yakalanmış olan kişiler içinse kanserli hücrelerin gelişmesini ve çoğalmasını engellediği söylenir.
İçerdiği slymarin maddesi sayesinde, karaciğeri çeşitli kimyasalların zararlarından korur. Karaciğerin yağ parçalama özelliğini kullanarak bu organda yağ birikmesine engel olur. Dolayısıyla deve dikeni tüketerek karaciğerinizin yağlanmasını engelleyebilir, karaciğer hastalıklarından korunabilirsiniz. Yoğun sigara ve alkol kullanımı ile ortaya çıkan siroz hastalığı için faydalı bir bitkidir.
Bitkinin tohumu safra sıvısının miktarını artırır. Böylece yağların sindirimini kolaylaştırır.
Sindirim sistemi için oldukça faydalıdır. Hazımsızlık, şişkinlik ve gaz problemine iyi gelir.
Böbreklerin daha iyi çalışmasına katkıda bulunarak idrar yollarındaki problemlerin giderilmesinde olumlu katkılar sağlar.
Aşırı sigara içen kişiler için de önemli bir bitkidir. Nikotin, alkol, karbon monoksit gibi zararlı maddelerin etkisini azaltır. Aynı zamanda iyi bir kan temizleyicidir.
Deve dikeninin yaşlanmayı geciktirdiği kanıtlanmış bir gerçektir. Antioksidan özeliği sayesinde vücuttaki serbest radikalleri yok eder.
Karın bölgesi yağlanması durumunda da, sık görülen karaciğer yağlamasında da bitkinin tohumlarından yararlanılır.
Migren ataklarını hafifletme, varisleri giderme, damar tıkanıklığını engelleme gibi rahatsızlıkların da üstesinden gelebilen devedikeni vücut direncinin arttırılmasına da yardımcı olur.
Yeni doğum yapmış ve sütünün az olmasından şikayetçi olan anneler için bu bitkinin çayını tüketmek çok faydalı olacaktır. Çünkü anne sütünün üretimini artırıcı özelliği vardır.
Deve Dikeni Zararları
Faydalarının çok güçlü olmasının yanı sıra, fazla miktarda ve sık tüketildiğinde çeşitli yan etkiler oluşturabilir. Bu nedenle tüketirken doza çok dikkat edilmelidir. Herhangi bir rahatsızlığı ya da alerjisi olanlar ve hamileler için kullanımı tavsiye edilmez.
Deve Dikeni Çayı
1 çay kaşığı deve dikeni tohumu, 1 su bardağı su ile birlikte kaynatılır. 10 dakika kaynatıldıktan sonra süzülerek tüketilir. Dilerseniz çayınızı limon, nane, bal, karanfil veya tarçın ile tatlandırmanız mümkündür.
Deve Dikeni Yetiştiriciliği
Deve dikeni bitkisi tohum ile çoğaltılır. İlkbaharda tohumları direkt olarak bahçeye ya da tarlaya atılarak dikilebilir. Eğer saksıda ya da seralarda yetiştirilecekse ekim Şubat ayında, fide olarak yetiştirilecekse Nisan ayında yapılmalıdır.
Deve Dikeni Bakımı
Deve dikeni her türlü iklim koşulunda kolaylıkla yetişebilen yabani bir bitkidir. Genellikle ılıman ve güneşli iklimler bu bitkinin yetiştiriciliği için idealdir. Sürekli güneş alan bölgeleri sever.
Yabani olarak kendiliğinden yetişen bir bitki olduğu için toprak seçmez. Hemen hemen her tür toprakta yetişir. Ancak nemli topraklar bitki için idealdir. Toprağı sık sık kontrol edilmeli, kuru ise sulama yapılmalıdır. En verimli olduğu topraklar ise organik maddece zengin olan humuslu topraklardır.
Gelelim son kısım olan hasada… Deve dikeni bitkisi Ağustos ayından itibaren hasat edilmeye başlanır ve hasadı Ekim ayına kadar devam eder. Olgunlaşan çiçek kafaları biçerdöver yardımıyla toplanarak hasat yapılır. Hasat edilen çiçekler kurutulduktan sonra dövülür ve tohumları çıkarılır. Toplanan tohumlar ise porselen kaplarda muhafaza edilir. İşlenmek için ayrılanlar ise ambarlarda bekletilir.