Primulaceae yani Çuha çiçeğigiller familyasından olan çuha çiçeği (Primula), günümüzde en çok yetiştirilen süs bitkilerindendir. Halk arasında ‘bahar çiçeği’ olarak da anılan tek yıllık mevsimlik bir çiçektir. Güzel görüntüsü sebebiyle bahçelerin yanı sıra evlerde de sık yetiştirilir. Boyu 30 cm’ye kadar çıkabilen bitkinin çiçekleri şemsiyeyi andırır ve güzel renklidir. Yaprakları rozet şeklinde ve koyu yeşildir. Toplamda 500 civarında türü olan bu bitki Avrupa’da ve ülkemizde özellikle Doğu Anadolu bölgesinde yayılış gösterir. Dağlık alanları çok sever. Türüne göre farklı renklerde çiçeklere sahiptir. Örneğin; Primula alcalina türünün çiçekleri mavi, Primula aurantiaca türünün çiçekleri ise turuncu renklidir. Şimdi aynı aileye mensup olan diğer türlere de bir göz atalım.
Primula acaulus, ana vatanı Alp’ler olan ve kokusuz çiçeklere sahip olan bir türdür. Çiçek salkımları tek çiçekten meydana gelir. Güneş ihtiyacı fazla olmadığından gölgede rahatlıkla yetişir. Ekildikten sonra 6 ay içine çiçek veren ve oldukça hızlı gelişen bir türdür.
Primula elatior ise Ana vatanı Asya’nın güney bölgeleri ve Avrupa olan ortalama 15- 20 cm boyunda olan bir türdür. Çiçekleri salkımlar halindedir. Mart ayından Mayıs ayına kadar çiçeklenir.
İçerisinde saponin, magnezyum ve çinko gibi önemli maddeler bulunur. Çuha Çiçeği’nin sağlığa faydası da azımsanmayacak kadardır. Bundan dolayı çiçekleri ve yaprakları çay olarak tüketilebilir.
Çuha Çiçeği Faydaları
İçerisinde zengin vitamin ve mineraller sayesinde bağışıklık sistemini güçlendirici etkisi vardır.
Bayanların regl dönemindeki karın ağrısı ve kasılmalar için faydalıdır. Sancıları hafifletir. Aynı zamanda adet düzensizliğinin önüne geçer.
Menopoz semptomlarını azaltıcı etkisi olan çuha çiçeği düzenli kullanıldığı takdirde hanımların bu dönemlerini rahat geçirmesine yardımcı olmaktadır.
Sinirleri gevşeterek stresi azaltır ve rahatlamayı sağlar. Özellikle uyku problemi yaşayan kişiler için oldukça faydalıdır. Kaliteli uyku uyumayı sağlar. Vücudu zinde tutar.
İçerisindeki mineraller tırnak hastalıklarının giderilmesine yardımcı olmaktadır.
Şeker hastalığı olanlar için faydalıdır. Kan şekerini dengeler.
Migren hastalığına iyi gelir. Baş ağrısını azaltır.
Çuha Çiçeği Kullanımı
Çuha çiçeğinin kök ve yaprakları kurutulduktan sonra kaynatılıp bitki çayı şeklinde tüketilebilir. Aynı zamanda yapraklarını salatalarda da kullanmak mümkündür. Uykusuzluk problemine iyi geldiğinden bahsetmiştik. Bunun için yapraklar suda kaynatılır ve uyunacak odaya küçük bir kap ile birlikte konur. Çıkacak olan buhar ve koku uykuya geçişi kolaylaştırır.
Çuha çiçeğinden yapılan çayın yapılışı da oldukça basittir. 1 bardak suyun içerisine yarım çay kaşığı çuha çiçeği kurusu eklenir. Yaklaşık 10 dakika kadar kaynatılır. Daha sonra süzülerek tüketilir.
Çuha Çiçeği Zararları
Faydalarının yanı sıra bitkinin yanlış kullanımı sonucunda zararlı etkiler doğurabilir. Kronik rahatsızlığı olanlar ve hamileler için kullanımı uygun değildir. Aynı zamanda hormon tedavisi gören kişilerin de kullanması tavsiye edilmez.
Çuha Çiçeği Yetiştirilmesi
Çuha çiçeği tohumlar ile çoğaltılır. Toz zerresi gibi küçük olan tohumlar ilkbaharda toprağa atılır ve üzeri kapatılır. Can suyu püskürtme yöntemiyle verilir. Tohumların arasındaki mesafe yaklaşık 20 cm kadar olmalıdır. Çimlenmede sıcaklık önemlidir. Sıcaklık 15-18 arasında olursa en geç 20 gün içerisinde çimlenme gerçekleşir. Eylül ekim ayları dikim için en uygun aylardır. Bitkinin yetişme şekli ve ortam şartlarına göre çiçeğin rengi farklılık göstereceğini unutmamak gerekir.
Tohumla üretimin dışında kökten ayırma yöntemiyle de çoğaltılması mümkündür. Bu yöntemde kökten üst kısımlara doğru uzanan bölümlerden yeni bitki oluşması sağlanır. Bitkiden ayrılan bu parça farklı bir saksıya dikilir ve bakımı sağlanırsa yeni çuha çiçeği oluşur. Hem kolay olması hem de hızlı sonuç vermesi sebebiyle fazlaca kullanılan bir yöntemdir.
Çuha Çiçeği Bakımı
Çuha çiçeği, sağlıklı gelişmek için bol ışığa ihtiyaç duyar. Fakat diğer çiçekler gibi direk güneş ışığından uzak tutulmalıdır. Işık alan bitki ışık aldığı yöne doğru eğilim göstereceğinden haftada bir kez bitkinin yönü değiştirilmelidir. Yetersiz ışık aldığı zaman fotosentez yapamaz ve tam olarak beslenemez. Dolayısıyla yaprakları sararır ve ölür.
Bitkinin gelişimi için sulama da önemli bir husustur. Saksıda yetiştirdiğiniz çuha çiçeğinizi yazın haftada iki defa, kışın ise haftada yalnızca bir defa yukarıdan sulamanız yeterli olacaktır. Haftanın aynı günlerinde ve aynı ölçülerde sulama yapılması önemlidir. Sulama yapılırken, bitkinin her yerine eşit miktarda ve dengeli bir şekilde su verilmelidir. Toprağa dokunarak su düzeyini anlayabilirsiniz. Toprağın fazla nemli olması çürümeye neden olacaktır.
Torflu ve kumlu toprak türlerini severler. Çürümüş yapraklar ile zenginleştirilmiş topraklar çuha çiçeği için faydalıdır. Toprak değişiminin ilkbaharda yapılması tavsiye edilmektedir. Sık sık saksı değiştirmek ya da çok büyük boy saksı kullanmak çuha çiçeğinin gelişimini olumsuz etkiler. Bir boy büyük saksı kullanmak uygundur.
Genel olarak çiçeğin gelişimi iyiyse, yapraklar canlıysa ek olarak bir vitamine pek ihtiyaç duyulmuyor. Çuha çiçeğinde demir eksikliği, yaprakların sararmasına sebep olabiliyor. Yüksek potasyumlu gübreler çuha çiçeği için özellikle önerilmektedir. Rutin aralıklarla takviyeye ihtiyacı varsa, her iki haftada bir çuha çiçeğine sıvı gübre verilebilir.
Çuha çiçeği, uzun ömürlü ve dayanıklı bir bitkidir. Yaprakları solup döküldükten sonra bitkinin tekrar yapraklarını tazelemesi ve yenilemesi için budama yapılmalıdır. Ana dal hariç çok uzun olan dallar kesilerek şekillendirilmelidir. Budanan dalın hava almaması için üzeri soğuk silikon, mum ya da yakıcı olmayan yapıştırıcılar ile kapatılabilir.
Çuha çiçeğine zarar veren canlıların başında yaprak bitkileri gelir. Bu durumda ilaçlama yapılması gerekir. Ayrıca sümüklü böcek, toprak kurtları, unlu bitler ve salyangoz da çuha bitkisine dadanabilir. Çuha çiçeğinin bilinen bazı hastalıkları ise virüsler, gövde çürükleri ve pastır.