Bitkiler alemi içinde endüstriyel ağaç olarak önem taşıyan ve birçok alanda yararları olan çam (pinus) ağacından bahsedeceğiz bugünkü yazımızda. Çam ağacı nedir, özellikleri nelerdir, ne gibi faydaları vardır, hangi türleri bulunur, üretimi ve bakımı nasıl olur gibi sorularınızı cevaplamaya çalışacağız. Etrafımızda sık sık gördüğümüz çam ağacını gelin daha yakından tanıyalım.
Pinaceae familyasının Pinus cinsine ait olan çam ağacı ülkemizde en sık rastlanılan ağaçlardandır. Aynı zamanda ladin, köknar ve sedir ağaçlarıyla da yakın akraba olur. Yaklaşık 115 tane çeşidi vardır. Ülkemizde ise Halep çamı, sarıçam, karaçam, kızılçam ve fıstık çamı yetişir. Bunlardan en çok görülen tür olan sarıçam, Karadeniz bölgesinde yayılış gösterir.
Çam ağaçları oldukça dayanıklı olup hemen hemen her tür toprakta yetişirler. Yaprak dökmeyen ve her mevsim yeşil kalan iğne yapraklı ağaçlardır. Bildiğimiz formda bir çiçeği olmasa da aslında çiçekli bir bitkidir ve çiçekleriyle ürerler. Çam ağaçlarının çiçeği kozalak şeklindedir. Hatta hem erkek hem de dişi kozalak bulunur ağaçta. Dişi kozalaklar ağacımsı ve büyük yapıda olup, dalda daha uzun süre kalan bizim en sık gördüğümüz kozalaklardır. Süs için kullanımı yaygındır. Erkek kozalaklar küçük yapıdadır ve çok kısa bir süre dalda kalır.
Çam ağacının kabukları A ve C vitamini bakımından oldukça zengindir. Çiğ olarak tüketilebilir. Çam ağacı çevre için de çok büyük öneme sahiptir. Havadaki tozun büyük bir kısmını tutarak çevre kirliliğini önler. Aynı zamanda ekolojik dengeyi sağlar. Şimdi bu kıymetli ağacın kullanım alanlarını öğrenerek devam edelim yazımıza.
Çam Ağacı Kullanım Alanları
- Dayanıklı olan gövdesi kerestecilikte ve kâğıt hamuru yapımında kullanılır.
- Ağaçsı formdaki dişi kozalakları yakacak olarak kullanılır.
- Çam ağacından çam sakızı, reçine ve terementin maddeleri elde edilir.
- Hoş kokusundan dolayı parfüm ve esans yapımında kullanılır.
- Çam ağacı kozalakları süs yapımında ve dekoratif obje olarak evlerde kullanılır.
Çam Ağacı Faydaları
- Çam ağacının hoş ve keskin kokusu solunum sistemi için çok faydalıdır. Bu nedenle özellikle astım hastalarına çam ağaçlarının yaygın olduğu yerlerde bulunması tavsiye edilir.
- Çam ağacının vitamin bakımından zengin olan kabukları kaynatılıp, çay olarak tüketilirse öksürüğü keser ve göğsü yumuşatarak balgamı söktürür.
- Çam ağaçlarından elde edilen reçine yaraların kapanmasını ve çabuk iyileşmesini sağlar.
- Yine çam ağacının kabuklarından elde edilen çay soğuduğunda gargara olarak kullanılırsa, diş ve diş eti rahatsızlıklarının önüne geçer. Ağız kokusunu giderir.
- Çam ağacının tomurcukları kullanılarak yapılan çay böbrek için çok faydalıdır. Kum ve taş rahatsızlığından dolayı oluşan sancıyı hafifletir, kanı temizler. Tabii her bitkisel ürün gibi aşırı tüketilmemesi gerekir.
Çam Ağacı Üreme
‘Kozalak nasıl çiçek olur?’ dediğinizi duyar gibiyim. Hepinizde merak uyandıran kozalaktan ve çam ağacının üremesinden kısaca bahsedelim. Çam ağacı açık tohumlu bitkiler grubuna girer. Yani bildiğimiz birçok meyvede olduğu gibi tohum meyvenin içinde değildir, meyve yaprakları tohumu örtmez. Kozalaktaki her pul da birer meyve yaprağıdır. Dişi kozalağın pullarının arası döllenme zamanında açılır. Havada uçuşan serbest haldeki çiçek tozları buraya ulaşır, burada kalır ve bahar ayında döllenme gerçekleşir. Sonra ise kozalakların içinde tohumlar oluşur. Bir yıl sonra kendiliğinden açılan pullar tohumları etrafa bırakır ve kendisi de kuruyarak düşer.
Türkiye’deki Çam Ağacı Türleri
Halep Çamı: Dünyada Fas, İtalya, İspanya ve Türkiye’de yayılış gösteren bir türdür. Ülkemizde Akdeniz bölgesinde yetişir. Yaprakları sarımsı renkte olup gövdesi hafif eğridir. Reçine elde edilmesinde kullanılır.
Karaçam: Yaprakları iğne şeklinde ve koyu yeşil renktedir. Dağlık alanlarda sık rastlanılan bu tür mobilya sektöründe yoğun olarak kullanılır.
Sarıçam: Avrupa’nın hemen her yerinde, Kafkaslar, Sibirya ve Kuzey Asya’da yayılış gösteren çam ağacı türüdür. Ülkemizde ise Akdeniz, Doğu Anadolu, Karadeniz ve Güney Marmara’da yetişir. Adını gövde kabuğunun sarı renginden alır. Kozalakları mat gri kahverengi tonlarında ve konik şekillidir. Kazık kökleri sayesinde oldukça dayanıklı bir türdür. Hoş kokulu ve sarımsı renkli reçinesi yaraların iyileşmesini hızlandırırken, aynı zamanda da iyi bir yakacaktır. Reçine keskin kokusu sayesinde tam bir sineksavardır diyebiliriz. Etraftaki böcek ve sinek gibi küçük hayvanları uzaklaştırmaya yarar.
Kızılçam: Ülkemizde en çok ağaç türlerinden olan kızılçam, Doğu Akdeniz bölgesine özgü bir ağaçtır. Girit ve Kıbrıs adalarında da yayılış gösterir. Genç sürgünleri kızıl renkli olduğundan bu adı almıştır. Kozalağı parlak ve açık kahverengi renktedir. Odunu çok kıymetlidir, inşaat ve kerestecilik sektöründe kullanılır.
Fıstık çamı: Dünyada Portekiz, İtalya, Girit, İspanya ve Türkiye’de yetişen bir türdür. Ülkemizde daha çok Akdeniz, Ege ve Marmara kıyılarında rastlanır. Adını dallarında yetişen çam fıstığından alır. Yağ bakımından zengin olan bu fıstıklar toplanarak satılır. Mutfakta da sıkça kullanılır ve yemeklere lezzet katar bu fıstıklar. Ağacın boyu 25 metreye kadar çıkabilir. Tepede toplanan dallar ve yapraklar şemsiye görüntüsünü almıştır. Yaprakları parlak, sivri uçlu ve açık yeşil renktedir. Kozalakları ise tabandan basık oval biçimde kısa saplı ve sürgüne oturmuş şekildedir. Önceleri yeşil renkte olan bu kozalaklar, olgunlaşma döneminde kahve rengini alır. Olgunlaşması ise yaklaşık 2 yılı alır. Ortalama 150 yıl kadar ömrü olan fıstık çamı, hava kirliliğini önleme konusunda önemli role sahiptir.
Çam Yetiştiriciliği
Park, bahçe ve ormanlarda gördüğümüz çam ağaçları fidanların dikilmesi ile yetiştirilir. Dikilecek genç fidanların özenle ve dikkatlice yerinden çıkarılması gerekir. Daha sonra bu fidan istenilen yere dikilebilir. Uygun şartlar sağlanmaz ve bakımı iyi yapılmaz ise fidanlar çürüyebilir.
Tohum kullanarak da yetiştirilmesi mümkündür. Bu yöntemi kullanacaksanız çam tohumlarını bir gün önceden mutlaka suda bekletmelisiniz. Bu çimlenmeyi hızlandıracaktır. Su içinde beklemeye bırakılan tohumlar saksıya ya da uzun ve derin bir kaba ekilmelidir.
Çam Ağacı Bakımı
Çam ağacının bakımında sulama önemli bir husustur. Sulama tohumlara zarar vermeyecek ve onları yerinden oynatmayacak şekilde azar azar yapılmalıdır. İlk zamanlar su isteği fazla olan bu ağaç, ilerleyen zamanda fazla su istemez. Bunun nedeni iğne yapraklı bir bitki olmasıdır. Bitkilerin su kaybı yaprak yüzeyinin genişliğiyle doğru orantılıdır. Yani geniş yapraklı bitkiler gibi fazla su kaybetmez.
- Çam ağacı iğne yapraklı bir bitki olduğundan, geniş yapraklı bitkiler gibi su kaybı fazla olmaz. Bu nedenle de suya ihtiyacı az olur.
- Güneş ışığı ağacın gelişimini olumlu yönde etkileyeceğinden, güneş ışığı alan bir yerde yetiştirmeye özen gösterilmelidir.
- Çam ağacının yerini değiştirmek uygun değildir. Çünkü hassas olan gövdesi zarar görebilir.
- Dikildiği yerde taş olmamasına dikkat edilmelidir. Çünkü dikildiği çukurda taş olursa, kökleriyle suyu almasını engeller ve zamanla kurumasına neden olur.
- Bitki mantar hastalığına yakalanırsa bu da kurumasına neden olacaktır. Bu nedenle gerekli önlemlerin alınması gerekir.