Dünyanın en uzun ağaçlarından olması, gümüş rengi gövdesi ve kırmızı renkli odunuyla dikkatleri üzerine çeken kıymetli bir ağaçtan bahsedeceğiz bugün. Bu ağaç; halk arasında ‘’sıtma ağacı’’ ya da ‘’sulfata ağacı’’ olarak da bilinen okaliptus (Eucalyptus) ağacıdır. Şu kadarcık bilgiyle bile merak uyandırıyor değil mi? Mesela neden sıtma ağacı denilmiş? Fiziksel ve biyolojik özellikleri nelerdir? Nerelerde yetişir? İnsan sağlığına faydaları var mıdır? Hangi alanlarda kullanılır, ne işe yarar? Bütün bu soruların cevabını öğrenmek için yakından tanımaya başlayalım şimdi.
Myrtaceae yani Mersingiller familyasına ait bir tür olan okaliptusun 600’den fazla çeşidi vardır. Elma, guava, Hint defnesi, Java eriği ve eugenia bitkileriyle aynı aileye mensuptur. Asıl gen merkezi Avustralya olmasına karşın, Yeni Gine ve Endonezya’da da bazı türleri bulunur. Ülkemizde ise özellikle İzmir’de yetişir. Hem alternatif tıpta kullanılır hem de süs bitkisi olarak yetiştirilir. Her mevsim yeşil kalan okaliptus ağacının boyu 20 ile 70 metre arasında olabilmektedir. Genç yaprakları karşılıklı ve sapsız olup, yaşlı yaprakları saplıdır. Renkleri mavimsi yeşil renkte olup içerisinde reçine, tanen ve uçucu yağ bulunur. Ve ağacın şifa kaynağı olarak kullanılan asıl kısmıdır. Yaprak dökmediği için her mevsim yararlanmak mümkündür. Birçok açıdan faydalı bir ağaçtır okaliptus. İyi gelişmiş gövdesi yaklaşık 400 litre su çekebilme özelliğine sahiptir. Bu özelliği sayesinde bataklıkları kurutmak için kullanılır. Gelelim neden sıtma ağacı denildiğine. Aromatik bir ağaç olan okaliptus kokusuyla sivrisinekleri yok eder. Bu sayede sivrisineklerin ısırması ile bulaşan sıtma hastalığını da engellemiş olur. İşte bu yüzden okaliptusa halk arasında sıtma ağacı denir. İçerisinde bulunan okaliptol denilen uçucu yağ sayesinde daha birçok faydası vardır bu ağacın. Şimdi gelin diğer faydalarını da öğrenelim.
Okaliptus Faydaları
Okaliptus yapraklarından yapılan çay, solunum sistemi ile ilgili rahatsızlıkların tedavisinde kullanılır. Göğsü yumuşatır, balgam ve öksürüğe iyi gelir. Boğaz ağrısı ve sinüzit için de faydalıdır.
Yaprakları zengin besin içeriğine sahiptir. Bu nedenle cilt hastalıklarının tedavisinde kullanılır. Dermatit, yara, yanık ve mantar rahatsızlığına iyi gelir. Aynı zamanda bakterilerle savaşarak enfeksiyonları giderir.
Okaliptus yapraklarından elde edilen yağın ağrı kesici özelliği vardır. Kas ağrıları ve romatizmaya iyi gelir. Bu yağı hafif masaj yaparak ağrıyan yere sürmek faydalı olacaktır.
Sedatif etkisi olan bir bitkidir. Yani yatıştırıcı, sakinleştirici ve rahatlatıcı etkisi vardır. Özellikle yoğun stresli kişiler bu bitkiyi çay halinde tüketebilir.
Kandaki glikoz seviyesini düşürür. Bu nedenle diyabet hastalarının tüketmeden önce doktoruna danışması gerekir.
Okaliptus yapraklarının antimikrobiyal etkisi de vardır. Bu özelliğinden dolayı ağız sağlığını korumada oldukça faydalıdır. Soğumuş çayı ile düzenli olarak gargara yapılarak, diş ve diş eti rahatsızlıklarının önüne geçilebilir. Aromatik bir bitki olduğundan ferah bir kokusu vardır. Bu nedenle ağız kokusunu da giderir.
Üst solunum yolu hastalıklarında antiseptik ve buğu septik olarak kullanılır. Kurumuş yaprakları kullanılarak yapılan buğusu astım ve bronşit için faydalıdır.
Okaliptusun sivrisinekleri yok ettiğinden bahsetmiştik. Bunun yanında güçlü kokusuyla kene gibi küçük canlıları da kovmaya yardım eder.
Okaliptus Zararları
Okaliptus yağı kullanılmadan önce mutlaka su ile seyreltilmeli ve dozuna dikkat edilmelidir. Aşırıya kaçmadan ve doğru kullanıldığında oldukça faydalıdır. Hamile bayanlar ve rahatsızlığı olan kişilerin okaliptus yağını ve çayını doktor tavsiyesi olmadan kullanmasını uygun bulmuyoruz.
Okaliptus Çayı
Okaliptus bitkisinin çayını yapmak oldukça kolaydır. Önce 1 tatlı kaşığı kurumuş yaprağın üzerine 1 bardak kaynar su dökülür. Üstü kapatılarak 10 dakika demlenmeye bırakılır ve daha sonra süzülür. Tadını beğenmeyenler içine 1 çay kaşığı kadar bal atarak tüketebilir.
Okaliptus Yetiştirmek
Okaliptus ekimi önceden planlanmalı ve düzenli bir şekilde yapılmalıdır. Ekimin yapılacağı toprak önceden işlenmiş ve hayvan gübresi ile zenginleştirilmiş olmalıdır. Ekim zamanı olarak ise en uygun zaman mayıs ve haziran aylarıdır.
Bu bitki genel olarak bakımlı toprakları sever. Ekimden önce plana göre hazırlanan yastıklara ya da kasalara tohumlar ekilir. Tohumlar yeterli erginliğe ulaştıktan sonra ise metrekare başına 25-30 gram tohum denk gelecek şekilde toprağa aktarılır. Toprağa aktarılan tohumların üzerlerine kuru ve ince kum serpilir.
Dikildikten sonra ise her bitki gibi bakım ister. Özellikle köküne yoğunlaşarak organik hayvan gübresi vermek, bitkinin gelişimini olumlu yönde etkiler. Sera dışında dikilen okaliptuslar, tohumların ekiminden sonraki 20-25 gün kadar yağmurdan ve diğer dış etkenlerden korunmalıdır. Düzenli olarak sulaması yapılmalı, eğer fidelerde mantarların neden olduğu hastalık gözlenirse su miktarı azaltılmalıdır. Gerekli olduğunda ilaçlama yapılmalıdır. Ağaçlar istenilen büyüklüğe eriştiğinde kesilir ve hangi alanda kullanılacaksa kullanıma hazır hale gelir. Genellikle ortalama 40 metre boyuna geldiklerinde kesilirler. Çabuk büyüyen bir ağaç olması olumlu bir özelliğidir.
Okaliptus Saksıda Yetiştiriciliği
Okaliptus ağacını saksı kullanımı ile yetiştirmek de mümkündür. Ancak fazla tercih edilmez. Saksı ile yetiştirme işlemi soğuk iklime sahip yerlerde yapılır. Özellikle yaz aylarında saksı dışarıda bulunmalı ve güney yönünde olmalıdır. Düzenli olarak sulama yapılmalıdır. Toprağı sık sık konrol edilmeli, eğer kuru kalmış ise nemlendirilmelidir. Ağacın budanması ise iki yıldan sonra yapılabilir.