Nane (Mentha) ferahlatıcı sakızlar ve şekerler ile diş macunları denildiğinde aklımıza hemen nane gelir. Hele de ağzımız güzel koksun ferahlasın istiyorsak naneli gıdalar tercihimizdir. Şimdi naneyi daha yakından tanıyalım; özellikleri, kullanım şekilleri, faydaları ve yan etkileri nelermiş öğrenelim.
Lamiaceae (Labiatae) yani Ballıbabagiller familyasından olan nane, kuvvetli kokusu olan çok yıllık otsu bir bitkidir. Yaklaşık 30-80 cm boyunda olan nanenin, yaprakları yeşil renkli ve sivri uçludur. Gerek taze, gerekse kurutulduktan sonra sık kullandığımız kısım nanenin yapraklarıdır. Çiçekleri erguvan renkli ve başak şeklinde olup, gövdesi dayanıklı ve kahverengidir.
Ilıman bölgelerde yetiştirilen nanenin anavatanı Akdeniz Bölgesi ve Mısır’dır. Ülkemizde hemen hemen her yerde kolayca yetişebilir.
Nanenin yaprak, çiçek ve gövde kısımlarında yoğum mentol içeren uçucu yağ, tanen, reçine, mineral, A ve C vitamini bulunur. Mentol maddesi naneye aromatik bir tat ve hoş bir koku verir. Besin içeriğinin zengin olmasından dolayı da bizlere şifa olmaktadır.
Nane Faydaları
Nane sindirim sisteminin dostudur. Mide ağrıları ve hazımsızlığa iyi gelir. Temizleyici özelliği sayesinde bağırsaklarda bulunan kurtçukları düşürür ve bağırsakları temizler. Metabolizmayı hızlandırıcı etkisi olduğundan dolayı da kilo vermeye yardımcı olur.
- Güçlü aroması sayesinde solunum yolları hastalıklarını tedavi eder. Özellikle astım ve bronşit hastaları için faydalı bir bitkidir. Nefes açıcı özelliği vardır. Gün sonunda yatmadan evvel bir çay bardağı kadar nane çayı içmek astım ataklarını engelleyecektir. Aynı zamanda öksürük için de nane çayı faydalı olacaktır.
- Çay olarak ya da taze yapraklarını yiyeceklerde kullanmak sinirleri gevşetir ve yatıştırır. Bu nedenle migren hastalığına iyi gelir. Aynı zamanda günümüzde sık rastlanılan depresyon hastalığı için de faydalıdır.
- Cilt bakımı için de nane çok faydalı bir bitkidir. Nane suyu ile cildi hafif masaj yaparak temizlemek, cildi yumuşatır ve canlılık katar. Egzama rahatsızlığı olanlar için de kaşıntıyı azaltma özelliği olduğundan nane tüketilmesi önerilir.
- Arı sokması ve diğer böcek ısırmalarında nane suyunu o bölgeye sürmek zehir etkisini alır, ağrıyı azaltır ve şişmeyi önler.
- İçerisinde bulunan A vitamini sayesinde göz sağlığının korunmasına yardımcı olur. Özellikle uzağı net göremeyen kişilere nane tüketmesi tavsiye edilir.
- Nane sakız, şeker ve ağız spreylerinde sıkça rastladığımız bir bitkidir. Naneyi bu şekilde tüketerek ağız kokusundan kurtulabiliriz.
- Bağışıklık sistemini güçlendirerek hastalıklara karşı korur. Bol C vitamini içeren naneyi yiyecek ve içeceklerimizde tüketmek sağlığımız için faydalı olacaktır.
- Nanenin antimikrobiyal özelliği olduğundan ağız sağlığı için faydalıdır. Ağız içindeki mikropları öldürür. Diş eti ve diş sağlığını korumaya yardımcı olur. Güçlü aroması sayesinde ağız kokusunu giderir ve ferahlık verir.
- Emzirme döneminde olan bayanların da nane çayı tüketmesi önerilir. Çünkü nane çayı süt üretimini ve verimini artırır. Böylece bebeğe de faydası olmuş olur. Aynı zamanda memede meydana gelecek olan çatlak vb. sorunlar da giderilir nane ile.
- Mevsimsel alerjiler için nane tüketmek faydalı olur. Örneğin saman nezlesinin etkisini tedavi edici özelliği vardır.
- Naneyi limon ile karıştırarak, nane-limon çayı şeklinde de tüketebiliriz. Özellikle hastalık zamanlarımızda tükettiğimiz bu vitamin deposu; karın ağrısı, ishal ve mide bulantısı için bire birdir.
- Nanenin içerisinde bulunan mentolün ateş düşürücü etkisi vardır. Bu nedenle nane çayı terleterek hem ateşi düşürür hem de vücuttaki zararlı maddelerin atılmasını sağlar.
- Nanenin keskin ve kuvvetli kokusundan faydalanılarak fare, güve ve böcek gibi hayvanların zararlı etkilerinden de korunur.
Nane Zararları
Aşırı miktarda kullanılmadığı sürece nane çok faydalı bir bitkidir ve yan etkileri yoktur. Bu nedenle tüketirken aşırıya kaçmamaya dikkat edilmelidir. Gebe ve emziren bayanların da kullanmadan önce doktoruna danışması uygun olacaktır.
Nane Çayı
Taze naneden 2-3 parça alınıp önce kurutulur. Taze nanenin olmadığı durumlarda kuru nane de kullanılabilir, ancak taze nanenin daha faydalı olduğu unutulmamalıdır. Bir demlik kaynamış suya 2-3 çay kaşığı kadar kurumuş nane atılır ve 10 dk demlenmeye bırakılır. Sonra naneleri süzerek çayınızı içebilirsiniz. Hazırlanan çaya küçük bir parça limon atmak daha faydalı olacaktır. Çayı daha tatlı tüketmek isteyenler ise çayına bir çay kaşığı kadar bal ekleyebilir.
Nane Yetiştiriciliği
Nane üretimi genellikle çelikle, tohumla ve sürgünlerle olmak üzere üç şekilde yapılır. Nane üretiminde kullanılan en yaygın yöntem çelikle üretimdir. Çünkü bitki hızlı kök oluşturabilme özelliğine sahiptir. Ancak çeliklerin güneşten zarar görmemesi için yerlerinin gölgelenmesi faydalı olacaktır.
- Dikim ise bahar aylarında yapılır ve gövde çelikleri kullanılır. Önce gövdenin sertleşmiş kısımlarından 10 santimetrelik parçalar ayrılır ve bu parçalar 2-3 gözü toprak üzerinde kalacak şekilde yerlerine dikilirler.
- Bakım işlerinin başında ise sulama, gübreleme ve budama gelir. Yabancı otların temizlenmesi bitkinin gelişimini olumlu etkiler. Çapa kullanılarak yapılabilir.
- Birçok bitkide olduğu gibi nane de azotlu gübreyi çok sever. Özellikle ilk yıl yapılacak gübreleme bitki gelişimi için önemlidir.
- Nemli ortamı seven nane için sulama da önemlidir. Sulama bitkinin verimini ve kalitesini artırır. Toprağı kontrol edilerek kuru bırakmadan sulama yapılması uygun olacaktır.