Keten (Linum usitatissimum), Linaceae yani Ketengiller familyasına ait bir bitkidir. Boyu 50 ile 100 cm arasında değişir; yaprakları sivri uçlu, çiçekleri ise mavimsi renktedir. Tohumları susam tohumlarına benzer şekilde minik ve kahverengidir; yağ, mineral ve vitamin bakımından oldukça zengindir. Bu nedenle tıpkı çörek otu gibi her derde deva olduğu söylenir. Almanya, İngiltere ve Fransa’da geniş yayılış gösterir. Ülkemizde Linum cinsine ait 38 türü doğal olarak yetişir. Daha çok Afyon ve çevresinde yetiştirilir.
İki çeşit keten vardır. Birincisi, dallanmamış dik keten olarak bilinen ve gövdesinden lifler elde edilen ketendir. Halk arasında ‘’göz keteni’’ de denilen bu keten çeşidi tekstilde yoğun olarak kullanılır. İkincisi ise yayvan ketendir. Bu ketenden tohum elde edilir. Bu yüzden ‘’tohumlu keten’’ de denilir. Yukarıda bahsettiğim her derde deva olan tohumlar işte bu yayvan ketenden elde edilir ve omega 3-6-9 bakımından oldukça zengindir. Bu kıymetli tohumlardan elde edilen yağa bezir yağı adı verilir. Boyacılıkta, tekstil sanayisinde, muşamba yapımında ve besin endüstrisinde kullanılır.
Birçok alanda kullanılan keten bitkisinin sağlığa yararları da vardır. Özellikle tohumları birçok sağlık problemine iyi gelmektedir. Bakalım sağlığa olan faydaları nelermiş, hep birlikte öğrenelim.
Linum usitatissimum – Keten Bitkisi
Keten Tohumu Faydaları
Lifli bir bitki olan ketenin tohumları diyetlerde sık kullanılır. Tok tutarak daha az yemeyi sağlar. Bu nedenle kilo vermeye yardımcı olur. Beyaz peynirin ya da yoğurdun içerisine katılarak rahatlıkla tüketilebilir.
- İçerisinde bulunan yoğun omega yağ asitleri sayesinde kötü kolesterol olan LDL’yi azaltma özelliği vardır.
- Yine içerdiği omega yağ asitleri o kadar faydalıdır ki, kanser hücrelerinin çoğalmasını engeller. Bu nedenle prostat, meme, kolon gibi kanser çeşitlerinden korunmak için tüketilmesi tavsiye edilir.
- Tohumundan elde edilen bezir yağı, safra sıvısının salgılanmasını artırır. Bu sayede yağların sindirimi kolaylaşır. Safra sıvısı aynı zamanda dışkıyı yumuşatarak daha kolay atılmasını sağlar. Yani kabızlık sorunu yaşayanlar için faydalıdır.
- Bayanlardaki cinsiyet hormonlarının salgılanmasını düzenler ve dengeler. Yumurtalıkları uyararak yumurta üretimini ve yumurtaların kalitesini artırır. Yani doğurganlık üzerine olumlu etkileri çoktur.
- İçerisindeki mineral ve vitaminler sayesinde metabolizmayı güçlendirir. Vücut direncini artırarak hastalıklara karşı korur.
- B vitamini sayesinde cildi nemlendirir, kuruluğu giderir ve pul pul dökülmeyi önler. Tohumlarından ya da yağından yapılan maske kırışıklıkları azaltır.
Son olarak bayanlar için çok önemli olan saç sağlığına etkilerinden bahsedelim. Sağlıklı, canlı ve gür saçlar için birebirdir. İçerdiği omega yağ asitleri, mineraller ve vitaminler saçları besler, güçlendirir ve büyümesini hızlandırır. Kepek sorununa ve saç dökülmelerine iyi gelir. Saça canlılık katar.
Keten Tohumu Zararları
Aşırı miktarda kullanıldığında alerji, ishal, kusma ve kan pıhtılaşması gibi yan etkiler oluşmasına neden olabilir. Bu nedenle normla dozda ve bilinçli bir şekilde kullanılmalıdır. Bunun yanında gebe bayanlar ve kronik rahatsızlığı olanlar için tehlikeli durumlar oluşturabileceğinden kullanılması önerilmez.
Keten Tohumu ve Çiçeği
Keten Yağı, Tohumu ve Çayı
Keten bitkisinin yağı, tohumları ve çayı kullanılabilir. Tohumunu besinlere karıştırarak tüketmek mümkündür. Özellikle diyet yapanlar bir kase yoğurda keten tohumlarını katıp tüketebilirler. Öksürük ve balgam sorunu olan kişiler ise pekmeze katıp, günde bir çay kaşığı kadar tüketebilir.
İstenirse çayı da yapılabilir. 2 tatlı kaşığı kadar keten tohumunu bir bardağa koyup, üzerine 1 bardak kaynamış su dökülür. Üzeri kapatılır ve 10 dakika demlenmeye bırakılır. Daha sonra süzülerek tüketilir.
Keten Yetiştiriciliği
Keten, hemen hemen her çeşit toprakta yetişebilen bir bitkidir. Dallanmamış keten yani lif elde edilen keten, bulutlu ve nemli havayı sever. Yayvan keten, yani tohumları kullanılan keten ise güneşli havayı sever. Kış için yetiştirilecek ketenlerin en iyi ekim zamanı ağustos sonundan eylül sonuna kadar; yaz için yetiştirilecek ketenlerin ekilme zamanı ise mart ve nisan aylarıdır. Yağmurlu yerlerde ekilen ketenler için ekstra suya ihtiyaç yoktur. Lif ketenlerinin uzun boylu olanları makbuldür. Çünkü bitki gövdesi uzun olunca lifleri de uzun olur. Yağ ketenleri iyice olgunlaştıktan sonra toplandığı halde, lif ketenleri olgunlaşmadan toplanır. Çünkü olgunlaşmış bitkinin lifleri çok sert olur.
Lif ketenleri yeşilimsi sarı renkte olduğu zaman biçilir. Biçilen ketenler birkaç gün kadar tarlada bırakılarak kurutulur. Sonra dövülerek tohumları ayrılır. Gövdeler iyice ezilerek içinden lifler çıkarılır. Bunlar demet haline getirilerek havuzlara bastırılır. Burada da birkaç hafta bekletildikten sonra kurutulur. Taraklardan geçirilerek düzeltildikten sonra yumak halinde satışa çıkarılır. Ketenin ince lifleri dokumacılıkta çeşitli kumaşların yapımında kullanılır. Kaba ve sert olan liflerden sicim ve halat yapılır. Bu bakımdan keten tekstil sanayisinde kullanılan önemli bir endüstri bitkisidir. Yağ ketenleri ise dövenle dövülerek tohumlardan ayrılır. Yağı alınan tohumlar çiftlik hayvanları için yem olarak kullanılır.